อญฺญวาทกํ อาโรเปตูติ อญฺญวาทกกมฺมํ อาโรเปตุ, อญฺญวาทกตฺตํ วา อิทานิ กริยมาเนน กมฺเมน อาโรเปตูติ อตฺโถฯ วิเหสกํ อาโรเปตูติ เอตฺถาปิ วิเหสกกมฺมํ วิเหสกภาวํ วา อาโรเปตูติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

อนาโรปิเต อญฺญวาทเก วุตฺตทุกฺกฏํ ปาฬิยํ อาคตอญฺเญนญฺญํปฏิจรณวเสน ยุชฺชติ ฯ อฏฺฐกถายํ อาคเตน ปน ปาฬิมุตฺตกอญฺเญนญฺญํปฏิจรณวเสน อนาโรปิเต อญฺญวาทเก มุสาวาเทน ปาจิตฺติยํ, อาโรปิเต อิมินาว ปาจิตฺติยนฺติ เวทิตพฺพํฯ เกจิ ปน ‘‘อาโรปิเต อญฺญวาทเก มุสาวาเทน อิมินา จ ปาจิตฺติยทฺวยํ โหตี’’ติ วทนฺติ, ตํ วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ ยา สา อาทิกมฺมิกสฺส อนาปตฺติ วุตฺตา, สาปิ ปาฬิยํ อาคตอญฺเญนญฺญํปฏิจรณวเสน วุตฺตาติ ทฏฺฐพฺพา, อิมินา สิกฺขาปเทน อนาปตฺติทสฺสนตฺถํ วาฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ ธมฺมกมฺเมน อาโรปิตตา, อาปตฺติยา วา วตฺถุนา วา อนุยุญฺชิยมานตา, ฉาเทตุกามตาย อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรณํ วา ตุณฺหีภาโว วาติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

อญฺญวาทกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา

[103] ตติเย ธาตุปาเฐ เฌ-สทฺโท จินฺตายํ ปฐิโตติ อาห ‘‘ลามกโต วา จินฺตาเปนฺตี’’ติอาทิฯ อยเมว จ อเนกตฺถตฺตา ธาตูนํ โอโลกนตฺโถปิ โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘อกฺขราย วาเจตี’’ติอาทีสุ (ปาจิ. 46) วิย ‘‘ฉนฺทายา’’ติ ลิงฺควิปลฺลาสวเสน วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ฉนฺเทนา’’ติฯ

[105] เยน วจเนนาติ เยน ‘‘ฉนฺทาย อิตฺถนฺนาโม อิทํ นาม กโรตี’’ติอาทิวจเนนฯ เยน จ ขิยฺยนฺตีติ เยน ‘‘ฉนฺทาย อิตฺถนฺนาโม’’ติอาทิวจเนน ตตฺถ ตตฺถ ภิกฺขูนํ สวนูปจาเร ฐตฺวา อวณฺณํ ปกาเสนฺติฯ

[106] อญฺญํ อนุปสมฺปนฺนํ อุชฺฌาเปตีติ อญฺเญน อนุปสมฺปนฺเนน อุชฺฌาเปติฯ

ตสฺส วา ตํ สนฺติเก ขิยฺยตีติ ตสฺส อนุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเก ตํ สงฺเฆน สมฺมตํ อุปสมฺปนฺนํ ขิยฺยติ, อวณฺณํ วทนฺโต วา ปกาเสติฯ อนุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมตนฺติ เอตฺถ สมฺมตปุพฺโพ สมฺมโตติ วุตฺโตฯ เตนาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ ยสฺมา อุชฺฌาปนํ ขิยฺยนญฺจ มุสาวาทวเสเนว ปวตฺตํ, ตสฺมา อาทิกมฺมิกสฺส อนาปตฺตีติ ปาจิตฺติยฏฺฐาเน ทุกฺกฏฏฺฐาเน จ อิมินาว อนาปตฺติทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ เอวญฺจ กตฺวา อุชฺฌาเปนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส จ เอกกฺขเณ ทฺเว ทฺเว อาปตฺติโย โหนฺตีติ อาปนฺนํฯ อถ วา อีทิสํ สิกฺขาปทํ มุสาวาทโต ปฐมํ ปญฺญตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ ธมฺมกมฺเมน สมฺมตตา, อุปสมฺปนฺนตา, อคติคมนาภาโว , ตสฺส อวณฺณกามตา, ยสฺส สนฺติเก วทติ, ตสฺส อุปสมฺปนฺนตา, อุชฺฌาปนํ วา ขิยฺยนํ วาติ อิมานิ ปเนตฺถ ฉ องฺคานิฯ

อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา

[108-110] จตุตฺเถ หิมวสฺเสนาติ หิมเมว วุตฺตํฯ อปญฺญาเตติ อปฺปตีเต, อปฺปสิทฺเธติ อตฺโถฯ ‘‘มณฺฑเป วา รุกฺขมูเล วาติ วจนโต วิวฏงฺคเณปิ นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏตี’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ โคจรปฺปสุตาติ โคจรฏฺฐานํ ปฏิปนฺนาฯ ‘‘อฏฺฐ มาเส’’ติ อิมินา วสฺสานํ จาตุมาสํ เจปิ เทโว น วสฺสติ, ปฏิกฺขิตฺตเมวาติ อาห ‘‘อฏฺฐ มาเสติ วจนโต…เป.… นิกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติเยวา’’ติฯ ตตฺถ จตฺตาโร มาเสติ วสฺสานสฺส จตฺตาโร มาเสฯ อวสฺสิกสงฺเกเตติ อิมินา อนุญฺญาเตปิ อฏฺฐ มาเส ยตฺถ เหมนฺเต เทโว วสฺสติ, ตตฺถ อปเรปิ จตฺตาโร มาสา ปฏิกฺขิตฺตาติ อาห ‘‘อวสฺสิกสงฺเกเตติ วจนโต’’ติอาทิฯ อิมินา อิมํ ทีเปติ ‘‘ยสฺมิํ เทเส เหมนฺเต เทโว วสฺสติ, ตตฺถ อฏฺฐ มาเส ปฏิกฺขิปิตฺวา จตฺตาโร มาสา อนุญฺญาตาฯ ยตฺถ ปน วสฺสาเนเยว วสฺสติ, ตตฺถ จตฺตาโร มาเส ปฏิกฺขิปิตฺวา อฏฺฐ มาสา อนุญฺญาตา’’ติฯ

อิมินาว นเยน มชฺฌิมปเทเส ยตฺถ เหมนฺเต หิมวสฺสํ วสฺสติ, ตตฺถาปิ อฏฺเฐว มาสา ปฏิกฺขิตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ ตสฺมา วสฺสานกาเล ปกติอชฺโฌกาเส โอวสฺสกมณฺฑเป รุกฺขมูเล จ สนฺถริตุํ น วฏฺฏติ, เหมนฺตกาเล ปกติอชฺโฌกาเส โอวสฺสกมณฺฑปาทีสุปิ วฏฺฏติฯ